“Bütün yollar Roma'ya&nbsp;çıkar.” Bu, boşuna ya da gelişigüzel söylenmiş bir söz değil elbet. Antik&nbsp;Çağ'da bir yol medeniyeti olan Roma'nın Akdeniz havzasında&nbsp;ördüğü yollar, o dönem için büyük bir ulaşım ve haberleşme ağı yaratmıştı. Ancak Latinium adlı bölgede; Tiber nehri kıyısında Romus ve Romulus kardeşlerin kurduğu, kurulurken kurucularından birinin “kardeş katli” sıfatı almasına neden olan Roma kenti, gün gelecek tarihin en büyük siyasi güçlerinden biri hâline gelecekti.&nbsp;Anadolu'dan İber Yarımadası'na kadar her yere hakim olmayı başaran ilk ve tek siyasi güç olan Roma İmparatorluğu hakkında Türkçedeki kaynaklar, ne yazık ki istenilen seviyede değil. İmparatorluğun Anadolu'da&nbsp;çok sayıda eser bırakmasının yanında yüzlerce yıl imparatorluğa İstanbul'un başkentlik yapmış olması, aslında bizim bu dönemle daha fazla ilgilenmemizi bir bakıma zorunlu kılıyor.Uzun bir süredir Türkçe baskısı bulunmayan Edward Gibbon'un başyapıtı Roma: İmparatorluğun Gerileyiş ve&nbsp;Çöküş Tarihi cilt cilt okurla yeniden buluşuyor. Indie tarafından Asım Baltacıgil'in&nbsp;çevirisiyle yayımlanan kitabın şu ana kadar yedi cildi raflardaki yerini aldı. Milattan&nbsp;önce 100 yılından İstanbul'un fethine kadarki dönem, bir bütün olarak toplamda sekiz ciltte ele alınıyor.Edward Gibbon: Bu başyapıtın içeriğine geçmeden önce, yazar Edward Gibbon için de bir parantez açmak gerekiyor. 1737 yılında Londra yakınlarında doğan Edward Gibbon, içinde bulunduğu dönemin değişim rüzgârlarına da tanıklık etmiş bir isim. Zira kitabın yazılmasının üzerinden asırlar geçmesine ve üzerinde birtakım bilgi değişiklikleri olmasına rağmen Edward Gibbon’ın eseri, Roma tarihi alanında hâlâ en önemli başyapıtlardan biri olarak kabul ediliyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-17T10:46:00.746Z.jpeg" alt="Edward Gibbon"><figcaption>Edward Gibbon</figcaption></figure>Klasik anlatımdan sıkılan genç bir tarihçi: Henüz 15 yaşındayken Oxford Üniversitesi’nde tarih öğrenimi görmeye başlayan Gibbon, buradaki bazı dersleri ve içeriklerini önemsiz bir o kadar da gereksiz buluyordu. Üniversitedeki profesörlerden ziyade devrin tarihçileri ve seyyahlarını okumayı yeğleyen Edward Gibbon’u Roma’ya taşıyacak olan yolculuğun taşları da böyle örüldü. Antik Yunan ve Roma tarihi üzerine metinler okumaya başlayan Gibbon, gençlik yıllarında mezhebini değiştirerek Katolik oldu. Protestan İngiltere’de özellikle o dönemde böylesi radikal bir karar almak ve bunu uygulamak cezaya tabi olduğu için bir süre sonra Gibbon bu fikrinden caydı ve Lozan’da Kalvinist bir eğitimle yeniden Protestanlığa geçti. Bu arayış dönemlerinin ardından Roma üzerine yazacağı kitaba odaklanan Gibbon, ortaya bir başyapıt çıkardığından habersizdi.Roma yolculuğu: Gibbon’ın kafasında, 1764 yılında gerçekleştirdiği Roma seyahati sırasında başyapıtı Roma: İmparatorluğun Gerileyiş ve&nbsp;Çöküş Tarihi’ni yazma fikri oluşmaya başladı. Roma’nın krallık veya cumhuriyet dönemlerinden ziyade, imparatorluk ve bu devasa yapının yavaş yavaş çözülüşü ve sonrasında da doğuda yeniden hayat bulması, tarihçi Edward Gibbon’ın yazacağı eserin temel hatları oldu.&nbsp;Seriden: Roma’nın imparatorluk dönemi, Konstantin dönemi ve Konstantinopolis adını alan yeni başkent, bu başkentin imparatorluğun geleceğinde oynadığı rol, Batı’da Hun ve Germen akınları, İslamiyet’in doğuşu ve Endülüs’e kadar ulaşması, Türklerin Anadolu’daki hâkimiyeti ve Haçlı Seferleri, Gibbon’ın sekiz kitaplık serisinde ele aldığı dönüm noktaları arasında.&nbsp;Son yıllarda birkaç çeviriyi de dâhil edersek Roma tarihi konusunda birtakım kaynakların Türkçeye kazandırıldığına tanıklık ediyoruz. Ancak bunların içinde kuşkusuz Gibbon’ın eserinin yeniden basılması hâlâ büyük bir öneme sahip.

Duende

Gibbon'un asırlardır güncelliğini koruyan başyapıtı

Roma: Bir gerileyiş ve çöküşün tarihi

Umberto Eco,&nbsp;ürettikleriyle bu mecrada bundan sonra da sık sık yer alacak bir isim. Söze böyle bir giriş yapmaktaki amacım bundan sonraki yazılarda tekrara düştüğüm izlenimi oluşmasına dair&nbsp;duyduğum çekince. Zira 20. yüzyılın bu büyük bilgininin geride bıraktığı kültürel miras,&nbsp;üzerinde durulmayı fazlaca hak ediyor. John Berger, Jacob Burckhardt ve Edward Gibbon gibi&nbsp;önemli figürleri bir aydır konuk ettiğimiz Raftan'da bu hafta geçtiğimiz günlerde iki kitabı birden Türkçeye kazandırılan Umberto Eco'yu ağırlıyoruz. Bu vesileyle 5 Ocak 1932’de dünyaya gelen Umberto Eco’yu saygıyla bir kez daha anmış olalım.Umberto Eco'nun Riccardo Fedriga ile editörlüğünü&nbsp;üstlendiği ve ilk cildi geçtiğimiz aylarda yayımlanan felsefe tarihi serisinin ikincisi olan Hellenizmden Augustinus'a kitabı Alfa Kitap'tan bu hafta&nbsp;çıktı. Umberto Eco'nun yine Alfa Yayınları tarafından yayımlanan bir diğer&nbsp;çalışmasıysa Esperanto ve&nbsp;Çok Dilli Bir Gelecek. Böylece Umberto Eco külliyatından iki çalışma daha Türkçe olarak raflardaki yerini aldı.Arşivlik dünya tarihi serisi: Alfa Yayınları, 2014 yılından bu yana editörlüğünü Umberto Eco'nun&nbsp;üstlediği tarih ansiklopedisi serisini belirli aralıklarla Türkçeye kazandırmaya devam ediyor. Dört ciltlik Orta Çağ serisinin ardından Antik Yunan, Antik Yakındoğu ve 16. Yüzyıl, içindeki çok geniş ve bir o kadar da doyurucu bilgilerle tarih konusunda&nbsp;önemli bir kaynak seri olma&nbsp;özelliği taşıyor. Gelen haberlere göre bu serinin bir parçası olan Antik Roma&nbsp;kitabı da yakın bir gelecekte raflarda olacakmış. Elbette merakla beklenen bu kitap geldiğinde de seriye ayrıntılı bir şekilde değineceğiz. Hayattayken dur durak bilmeyen&nbsp;üretkenliğiyle bu serinin bir benzerine felsefe tarihi alanında imza atan Umberto Eco ve Riccardo Fedriga, Antik Yunan ile başlayan serinin ikinci cildinde bu sefer, bu derin konuyu kronolojik bir biçimde Hristiyanlık sonrası döneme kadar taşıyor.Felsefi düşüncenin oluşumundan felsefenin tesellisine: Umberto Eco’nun editörlüğünü üstlendiği ve Alfa Yayınları tarafından yayımlanan tarih serisinin pek çok kitabının çevirisinde olduğu gibi bu kitabın da Türkçeye kazandırılmasının arkasındaki isim olan Leyla Tonguç Basmacı’nın özenli çevirisi, bu değerli metni kuşkusuz daha anlaşılır kılıyor. Antik Yunan ile başlayan serinin ilk cildinin çevirisinde de yine Leyla Basmacı Tonguç’un ismi yer alıyordu. Bu ilk ciltte felsefi düşüncenin doğuşu, Thales, Anaksimandros, Pythagoras, Parmenides, Herakleitos, Demoritos gibi isimlerin yanı sıra Platon ve Aristo’nun düşünceleri tarihsel bir düzlemde ele alınmıştı. Epiküros ile başlayan ikinci ciltte ise Roma dönemi felsefe tarihi, Aziz Pavlus, Hermes, Boethius gibi Antik Çağ’ın son dönemlerinde yaşamış isimlerin yapıtları ve düşüncelerini karşılaştırmalı analizlerle okura sunuluyor. Çok sayıda görselle zenginleştirilen çalışmada Umberto Eco da başlıca yazın alanlarından biri olan Orta Çağ’ın yanı sıra alegorizm ve dil üzerine kaleme aldığı yazılarıyla metne katkı sağlıyor. Bu değerli çalışmada yazıları yer alan diğer önemli isimler arasında James Warren, Lorenzo Corti, Luca Simeoni, Giovanni Di Pasquale, Claudia Guerrini, Alessandro Linguiti ve Valentina Gazzaniga da yer alıyor.&nbsp;Kronolojik sıralamaya göre serinin bundan sonraki cildi de muhtemelen Orta Çağ Felsefesi ve bu dönemin ünlü düşünürlerinin üzerine olacak.

Edward Gibbon ile ilgili hikayeler